طرح تفصیلی جدید حریمِ حرم در ترازوی نقد | گزارشی از یازدهمین نشست «گفتمان توسعه شهری» مشهد

محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ محمدهادی مهدی نیا در نشست «توسعه گفتمان شهری» با موضوع نقد و بررسی «طرح پیشنهادی تفصیلی بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی» که با حضور اعضای شورای شهر مشهد، نمایندگان شهرداری، مشاوران طرح جدید، سرمایه گذاران در منطقه ثامن و جمعی از کارشناسان شهرسازی و معماری برگزار شد، افزود: ما اعلام کردیم که طرح ویژه بافت پیرامون حرم رضوی در مقایسه با طرح‌های هفت گانه شهر مشهد از حساسیت و اهمیت زیادی برخوردار است و براساس قانون، طرح‌های تفصیلی ابتدا باید به تأیید شورای شهر برسد و در مراحل بعدی به کمیسیون ماده ۵ و استانداری ارجاع داده شود، اما در جریان طرح تفصیلی جدید حرم رضوی چنین اتفاقی نیفتاد.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر مشهد با اشاره به اهمیت گفتگو برای حل مسائل پیچیده شهری به‌ویژه در شهر مشهد، گفت: مسائل شهری مثل ریاضیات جواب ازپیش‌تعیین‌شده‌ای ندارند و عوامل بسیار زیادی بر آن تأثیرگذار هستند. در شهرسازی امروز این مسئله که رسیدن به نقطه مطلوب نیازمند گفتگو و تبادل نظر است، پذیرفته شده و مسیر دستیابی به این نقطه البته بسیار مهم است. با این حال با تکیه با هرمسیر نامناسبی نمی‌توان آن را به‌دست آورد.

 

 

مهدی‌نیا با تأکید بر اینکه بافت پیرامون حرم برای همه مردم ایران و به‌ویژه مسئولان شهری و کشوری اهمیت بسیار زیادی دارد، اضافه کرد: این اهمیت خواسته یا ناخواسته حساسیت‌ها را به‌روی این بافت زیاد می‌کند و به همین دلیل از دهه ۴۰ که شهرسازی جدید در ایران شکل گرفته است، یکی از موضوع‌های اساسی مدیران شهری بر رسیدگی به این بافت استوار بوده و طرح‌های گوناگونی از طرح بوربور گرفته تا اقدامات ولیان، طاش و مهرآزان برای آن نوشته شده است. وی ادامه داد: اهمیت بافت پیرامون حرم باعث شده است که همه دست اندرکاران، مجاوران و ساکنان این بافت و زائران، استادان دانشگاه و کسانی که در امر ساخت و ساز در این منطقه مشغول کار هستند، درباره این مسئله دغدغه‌مند باشند و اقدامات و نظرات آن‌ها با نیت خیر و با هدف ارتقای محیط پیرامون حرم مطهر رضوی است.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر مشهد با انتقاد از رویه شکل‌گرفته برای نگارش طرح تفصیلی جدید پیرامون حرم و کنارگذاشتن مدیریت شهری از سوی وزارت راه‌وشهرسازی در مسیر نگارش و مشورت و تصویب این طرح، افزود: ما اعلام کردیم که طرح ویژه بافت پیرامون حرم رضوی در مقایسه با طرح‌های هفت‌گانه شهر مشهد از حساسیت و اهمیت زیادی برخوردار است و به‌تبع فرایند‌های قانونی آن هم باید با حساسیت بیشتری دنبال شود. متأسفانه درباره این طرح جدید هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است. تا امروز هماهنگی میان نهاد‌ها برای بازسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی وجود نداشته است و اگر طرح خوبی هم تهیه شود، با این فرایند چشم‌انداز خوبی در اجرا نخواهد داشت.

مهدی‌نیا هدف از برگزاری این نشست را افزایش تحقق‌پذیری این طرح اعلام کرد و گفت: سعی ما این بود که در این نشست از منظر تخصصی، پای حرف مشاور طرح، سرمایه‌گذاران و بدنه اجرایی و ساکنان منطقه بنشینیم تا شاید مسیر تازه‌ای در تعامل میان این بخش‌ها با هم باز شود. امیدواریم که با این کار سوءتفاهم‌های شکل‌گرفته در سال‌های گذشته برطرف.

در ادامه علی خدایی، نماینده مشاور طرح ویژه حریم رضوی، با اشاره به توافق آبان پارسال میان استاندار سابق و وزارت راه‌وشهرسازی مبنی بر واگذاری تهیه طرح جدید به آن وزارتخانه به‌دلیل اختلافات مدیریت شهری و وزارت راه در مسئله اجرای طرح راهبری مهرآزان، گفت: در طول تهیه این طرح بیش از ۲۲۳ جلسه با مدیریت شهری و ۵ بار از محدوده بازدید داشتیم و علاوه بر برداشت و ثبت پلاک‌به‌پلاک طرح، یک برداشت کالبدی کامل از بافت انجام و اولین بار یک نقشه فرهنگی نیز برای بافت منطقه ثامن تهیه شد؛ ضمن اینکه بیش از ۲ هزار منظر شهری هم شناسایی و ثبت شد.

علی عابدزاده، معاون شهرسازی شهرداری منطقه ثامن نیز بیان کرد: در طرح پیشنهادی، شارستان در قطاع یک حذف شده است و بخش‌هایی که از قبل اجرا شده است، تثبیت و عرض خیابان در برخی مناطق کم می‌شود. خیابان آیت ا... طبسی هم تغییر کارکرد پیدا می‌کند. سطح بالا به‌عنوان ره باغ و سطح زیرین به‌عنوان موزه زیارت تعریف شده است. نقشه ها، هندسه و عرض ره باغ‌هایی که پیش از این اجرا شده است و برخی از آن‌ها نزدیک به صددرصد پیشرفت داشته اند، تغییر کرده است و ساخت برخی باید متوقف شود. فضا‌های سبز که در طرح‌های گذشته براساس نیاز محله پیش بینی شده است، در طرح جدید از نظر مساحت کاهش یافته است. پارکینگ‌های عمومی داخل بافت حذف و دوربرگردان‌های حرم همه تبدیل به صحن خواهند شد.

قربانعلی شیرازی، مدیرکل امور شهرسازی شهرداری مشهد هم در نقد طرح جدید با بیان اینکه این طرح اگر منجر به رضایت مردم نشود شکست خواهد خورد و حاکمیت از مشاور هیچ حمایتی نمی‌کند، افزود: در طرح هیچ رد و اثری از قطارشهری و ایستگاه آن نیست، درحالی که یکی از مهم‌ترین ایستگاه‌های آن در جوار حرم و در دل بافت ثامن پیش بینی شده است. وی اظهار کرد: در این طرح قرار است دوربرگردان‌های راکتی نواب و شیرازی به صحن حرم تبدیل شود و زیرگذر‌ها از چرخه عبورومرور حذف شوند. این اتفاق در حالی می‌افتد که شهر به این زیرگذر‌های اتصال‌دهنده نیاز دارد و شارستان آن طور که آستان قدس می‌گوید توانایی ایفای این نقش را ندارد.

معاون مطالعات و برنامه ریزی سازمان ترافیک شهرداری مشهد هم در ادامه این نشست بیان کرد: دسترسی مطلوب و بدون ترافیک مردم به مرکز شهر، تأمین پارکینگ و شبکه معابر همواره یکی از دغدغه‌های مهم مدیریت شهری بوده است که در این طرح تفصیلی توجه چندانی به آن نشده است.

حسن محسنیان با انتقاد از پیشنهاد مشاور جدید برای انتقال ایستگاه‌های اتوبوس به زیرگذر حرم مطهر رضوی، افزود: خطوط منتهی به حرم رضوی از دورترین مناطق مشهد، مثل الهیه مسافر دارد. با تبدیل دوربرگردان‌ها به صحن و تغییر ایستگاه‌های اتوبوس این خطوط مسافرگریز می‌شوند و استفاده از خودرو شخصی در اولویت قرار می‌گیرد، ضمن اینکه انتقال ایستگاه‌ها به زیرگذر به‌دلیل آلودگی شدید هوا شدنی نیست و آسیب زیادی به شهروندان می‌زند.

محمدرضا مسعودی، مشاور معاون سازمان خدمات شهری نیز ایراداتی جدی و اساسی در حوزه پدافندغیرعامل و مدیریت بحران به طرح تفصیلی جدید وارد و پیش بینی کرد که اگر اصلاحات جدی و اساسی در این طرح صورت نگیرد بعید نیست که در مواقع ازدحام و شلوغی حرم شاهد حادثه‌ای مثل حادثه منا باشیم. وی افزود: در مناسبت‌هایی مثل تحویل سال، عید فطر و سخنرانی مقام معظم رهبری شاهد حضور بیش از یک ونیم‌میلیون نفر در حرم مطهر رضوی هستیم که برنامه ریزی برای تخلیه این جمعیت به ویژه در زمان بروز بحران باید انجام و پیش بینی شود.

در ادامه احمد نوروزی، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه گذاری و مشارکت‌های شورای شهر مشهد، با بیان اینکه وزارت راه‌وشهرسازی به‌عنوان تهیه کننده و مجری طرح باید پاسخگوی افکار عمومی باشد، این وزارتخانه را متهم اصلی اتفاقات پیش آمده در این بافت و طولانی‌شدن آن دانست و گفت: وزارت راه‌وشهرسازی باید تکلیف چندین‌هزارمیلیاردتومان حقوق مکتسبه پروژه‌هایی را که تحت الشعاع قرار می‌گیرد مشخص و محل تأمین اعتبار برای جبران خسارات آن‌ها را تعیین کند، در غیراین صورت آن‌ها خود را به بدترین شکل ممکن به ما تحمیل خواهند کرد و طرح جدید با صد‌ها شکایت در دستگاه‌های قضایی برای احقاق حقوق مکتسبه متوقف خواهد شد.

نایب رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های شورای شهر مشهد گفت: شورای پنجم رویه و نگاه حاکم بر بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی را از مداخله مستقیم به رویکرد مشارکت مردمی تغییر داد و برهمین اساس چندین دفتر تسهیلگری با تأکید شورای شهر در این بافت ایجاد و مستقر شد، احیای آثار تاریخی ارزشمند در دستورکار قرار گرفت و اقدامات زیرساختی، چون ایجاد ره‌باغ‌ها و فضای سبز با جدیت دنبال شد تا زندگی مردم را نجات دهد.

به گفته نوروزی، وزارت راه و شهرسازی در این زمینه فقط حرف زده و عمل نکرده است. دولت و وزارت قول همکاری و پرداخت پول برای بازسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی دادند، اما این قول فقط تیتر روزنامه‌ها شد و در واقعیت یک ریال به مدیریت شهری داده نشده است. وی در ادامه گفت: مشاور تهیه طرح شرایط را طوری جلو برده است که نماینده مردم حق مشارکت را نداشته باشند و نتوانند اعمال‌نظر کنند.

 

نمی‌شود که طرح تغییر کند، ولی مدیریت شهری حق اعمال و ابراز نظر نداشته باشد و از گردونه تهیه طرح حذف شود و همه بار اقدامات بعدی و هزینه‌هایی که باید پرداخت شود را به دوش بکشد. ما هیچ انتظاری فراتر از قانون نداریم، ولی افرادی که دم از شهرسازی مشارکتی می‌زنند، حاضر نیستند که نمایندگان مردم را تحمل کنند و نظراتشان را بشنوند و استفاده کنند.

نایب رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های شورای شهر مشهد تصریح کرد: سرمایه‌گذاری که به مشهد آمده، با اعتماد به مدیران دولتی و طرح موجود سرمایه‌گذاری کرده و ره‌باغ‌ها و خیابان‌هایی که براساس آن پروانه دریافت کرده، جزئی از حقوق آنان است و اگر ما این سرمایه‌گذار را فراری دهیم، باید فردا دست‌به‌دامان خارجی‌ها برای سرمایه‌گذاری در مشهد بشویم.

سعید شعرباف، مدیرعامل جدید شرکت عمران و مسکن‌سازان ثامن نیز گفت: ۳ هزار پلاک باید تملک شود که به ۵ هزارمیلیارد تومان بودجه نیاز دارد و با توجه به سرعت کارگزار فعلی حداقل ۱۰ سال دیگر طول می‌کشد؛ درحالی که موضوع تملک هر یک از این خانه‌ها می‌تواند بحرانی شبیه به آلونک بندرعباس درست کند و مدیریت شهری را به چالش بکشد.

گفتنی است؛ محمدحسین روشنک، رئیس کانون کارآفرینان استان، محمود پژوم، رئیس انجمن انبوه سازان خراسان رضوی، قاآنی، رئیس مجمع مطالبه‌گران بافت حریم رضوی، دکتر ناصر محسنی از استادان معماری و شهرسازی و علی کریمی‌قدوسی، قائم مقام اسبق آستان قدس رضوی نیز از دیگر افرادی بودند که دراین باره نظرات خود را بیان کردند.